چشمه

چشمه وقتی تشکیل می شود که فشار طبیعی , آب زیر زمینی را به بالای سطح زمین بکشاند.این امر می تواند در نقطه ای مشخص و یا در سطح نفوذ وسیع اتفاق بیفتد.چشمه ها بعضی وقت ها به عنوان منابع آب مورد استفاده قرار می گیرند و اگر به گونه مناسبی اجرا و نگهداری شوند می توانند منابع نسبتا ارزان و مورد اطمینانی از آب آشامیدنی باشند.

آب چشمه ها ممكن است از آبهاي زيرزميني عميق و يا آبهاي زيرزميني كم عمق تأمين گردد. اگر آب چشمه از آبهاي كم عمق تأمين شود امكان دارد آلوده باشد و بايد پس از ضدعفوني كردن به مصرف برسد. آب اين قبيل چشمه ها معمولاً پس از بارندگي كدر مي شود و از نظر مقدار آبدهي در فصول مختلف تغيير ميكند.

بهسازی چشمه

براي اينكه آب چشمه در سطح زمين آلوده نگردد چشمه را بايد بهسازي كرد. در بهسازي چشمه، آب در يک مخزن بتوني و يا سيماني جمع آوری شده و توسط لوله خارج مي شود، در مخزن را مي پوشانند تا آبهاي سطحي وارد آن نشود. براي بهسازي كردن چشمه ها لازم است اطراف آن جويهاي انحرافي به فاصله 10-7 متر از ديوار جانبي حفر گردد تا از ورود آبهاي سطحي به داخل حوضچة چشمه جلوگيري شود. از ساختن منازل مسكوني و يا آغل حيوانات در اطراف چشمه بايد خودداري شود.

چاه

 چاه مجراي استوانه اي قائمي است كه در زمين حفر مي شود و سطح زمين را به يك مخزن آب زيرزميني متصل مي كند.

چاه انواع متعددي دارد :

١- چاه كم عمق - چاه نيمه عميق

اگر دسترسي به آب با حفر چاه تا عمق چند متري در لايه سطحي زمين ميسر شود اينگونه چاه ها را «کم عمق» می نامند. اگر حفر چاه تا اولين طبقة نفوذناپذير زمين ادامه يابد و از آب روي آن طبقه استفاده شود آن را «چاه نيمه عميق» مي نامند .

• خطر آلودگي آب چاه هاي كم عمق و تا حدي نيمه عميق به مراتب بيشتر از چاه هاي عميق است.

2- چاه عميق

اگر حفر چاه، از طبقة نفوذناپذير اول عبور كرده و به طبقات نفوذناپذير بعدي برسد و از آب روي آن طبقات استفاده شود آن چاه را عميق مي نامند. ميزان آلودگي ميكروبي اينگونه چاه ها به مراتب كمتر از چاه هاي كم عمق است.

3- چاه آرتزين

گاهي اوقات در هنگام حفر چاه هاي عميق سفره هاي آبده، بين دو لاية نفوذناپذير تحت فشار قرار دارد و آب داخل لاية تحت فشار فوران مي كند كه به آن چاه آرتزين مي گويند.

بهسازي چاه

حفر چاه يكي از ساده ترين و عملي ترين راه استفاده از آبهاي زيرزميني است. چاه اگر به طرز صحيح محافظت نشود از طرق زير در معرض خطر آلودگي قرار مي گيرد.

1- نفوذ آبهاي سطحي آلوه از طريق طبقات خاك اطراف دهانه چاه

2- ورود آبهاي سطحي آلوده از دهانه باز چاه

3- نفوذ گرد و غبار و ورود زباله ، حشرات ، پرندگان از دهانه چاه

4- نفوذ آلودگي از چاه مستراح

براي جلوگيري از آلودگي چاه آب، بايد دهانه و اطراف آن به روش زير بهسازي شود :

پس از حفر چاه و رسيدن به آب ، جدار چاه را با آجر و ملات سيماني و يا حلقه هاي بتوني تا عمق حداقل سه متر از سطح زمين بپوشانند و عمليات آجر چيني را تا ارتفاع 70-30 سانتيمتر (به ضخامت 25 سانتيمتر)  بالاتر از سطح زمين ادامه دهند.

 روي دهانة چاه را در پوشي قرار مي دهند تا از ورود آبهاي سطحي، اشياء خارجي، گردوخاك و موجودات زنده و... به داخل چاه جلوگيري به عمل آيد و سپس روي درپوش، تلمبه دستي و يا موتور پمپ نصب مي كنند .

حریم چاه در زمین های رسی و شنی حدود 50-30 متر و در زمین های آهکی 200-100 متر در نظر گرفته مي شود. چاه آب بايد با توجه به جنس زمين ، از منابع آلوده كننده اي مانند چاه مستراح، چاه فاضلاب، محلهاي دفع زباله و فضولات حيواني، پمپ بنزين و.... فاصله داشته باشد.

پس از پايان ساختمان چاه آب و قبل از بهره برداري از آن بايستي با محلول غليظي از پركلرين (حدود 5 تا 10 گرم در مترمكعب) آلودگي هاي باقيمانده در چاه آب را از بين برد.

به اين منظور حجم آب چاه را اندازه گيري كرده و پس از به دست آوردن حجم آب، كلر مورد نياز را در داخل چاه آب ميريزند و پس از 12 ساعت همة آب چاه را تلمبه ميكنند. تا زماني كه بوي كلر كاملاً از بين نرود از مصرف آب آن بايد خودداري نمايند. قنات يك كاريز مجراي زيرزميني تقريباً افقي است كه با احداث چاه هاي متعدد و متصل به هم، آب زيرزميني را به سطح زمين هدايت ميكند. (شکل 7) اولين چاه قنات را كه عميق ترين چاه است مادر چاه مي گويند.

قنات

قنات يك كاريز مجراي زيرزميني تقريباً افقي است كه با احداث چاه هاي متعدد و متصل به هم، آب زيرزميني را به سطح زمين هدايت ميكند. (شکل 7) اولين چاه قنات را كه عميق ترين چاه است مادر چاه مي گويند.

بهسازی قنات

برای بهسازی قنات نیز می توان به روش بهسازی چشمه مراجعه نمایید

مطالب مرتبط(لینک به مطالب خارج از وبلاگ):

ایجاد و حفاظت از چشمه

راهنمای نظارت بر سامانه های تامین آب آشامیدنی